این روزها خوشبختانه مزارع گندم در بسیاری از مناطق به بار نشسته و خوشه‌های طلایی خوان نعمت را برای کشاورزان به ارمغان آوردند .
دشت‌های ناب پرامیدی که دیدن آن مایه سرور و شادمانی بهره‌برداران اراضی و حتی برای رهگذران عبوری در جوار روستاها است.
اما، بارها دیده‌ایم که بعد از جمع‌آوری این محصول و حتی سایر محصولات کشاورزی، بسیاری از کشاورزان برای شروع کشت جدید که عمدتاً صیفی است، کاه و کلش باقیمانده از برداشت گندم و جو را به آتش می‌کشند!
کاری که چهره زیبایی ندارد و دود آن به چشم و ریه سایرین هم می‌رود و علاوه بر آلودگی محیطی و حتی نابودی منابع مفید گیاهی و جانوری موجود در خاک که بسیاری از آنها آفت هم نیستند، هزینه‌های جانبی کشاورزان را نیز برای کشت محصول جدید افزایش می‌دهد.
تجربه مفید بشری و علوم جدید عرصه کشاورزی ضمن مخالفت با این عمل، راهکار مفید و درآمدزای دیگری را برای کشاورزان معرفی کرده است.
«کشت مستقیم» یا «کشاورزی حفاظتی» شیوه‌ای جدید در کشاورزی است که با حذف عملیات «خاک‌ورزی» یا «شخم‌زنی بذر» در میان همان کاه و کلش به عنوان کودی طبیعی، بذر جدید در زمین کاشته می‌شود.
«کشت مستقیم» یا «بی‌خاک‌ورزی» نوعی کشاورزی حفاظتی است که سعی می‌شود میزان دستکاری در خاک به حداقل برسد و محصول جدید در بقایای محصول قبلی کشت شود.
توصیه کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی هم این است که؛ «برای توجه به نقش مواد آلی خاک و حفظ بقایای گیاهی در افزایش حاصلخیزی خاک، کاهش فرسایش آبی و بادی، صرفه‌جویی در مصرف آب و افزایش عملکرد در بلندمدت کشاورزان به هیچ وجه پس از برداشت محصول گندم، بقایای گیاهی را آتش نزنند و با مشورت کارشناسان و محققان در اراضی آبی، اقدام به کشت مستقیم در بقایای گیاهی کنند.»
این نوع کشت البته مستلزم رعایت اصول و قوائدی است که در صورت رعایت آنها، مزایای زیادی را به همراه خواهد داشت و در غیر این صورت، باعث افت شدید عملکرد محصول خواهد شد.
کاهش مصرف انرژی، جلوگیری از فرسایش خاک، افزایش مواد مغذی زمین، کاهش نیاز به سرمایه‌گذاری برای تهیه ماشین‌آلات، کاهش زمان لازم برای آماده‌سازی زمین و حفظ رطوبت خاک تنها بخشی از جمله مزایای کشت مستقیم است که با آتش زدن اراضی و شخم مجدد، نتیجه برعکس میل کشاورز خواهد شد.
در برخی پژوهش‌های انجام شده ثابت شده است که در شرایط کشاورزی حفاظتی، مقدار افزایش ضریب زبری و شدت نفوذ آب در خاک به ترتیب ۳۵ و ۲۵ درصد بیشتر می‌شود. کشاورزی حفاظتی همچنین باعث ۳۶ درصد کاهش در تلفات رواناب انتهایی شد که مزیت قابل توجه این شیوه می‌باشد. از طرف دیگر کشاورزی حفاظتی به طور متوسط، نفوذ عمقی آب به زیر منطقه توسعه ریشه را ۵۴ درصد افزایش می‌دهد.
با سازو کار‌های درست می‌توان از بقایای گیاهی به عنوان بهترین کود استفاده کرده و یا با جمع‌آوری و بسته‌بندی آن به مصرف خوراک دام رساند.
در کشور ما طبق قانون نیز آتش زدن کاه و کلش ممنوع است، زیرا برابر ماده ۳۰ آیین‌نامه اجرایی قانون پسماند و ماده ۲۰ قانون هوای پاک مصوب سال ۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی، آتش زدن کاه و کلش بعد از برداشت اکیدا ممنوع بوده و جرم تلقی می‌شود و برابر ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار گرفته و به حبس (۶ ماه تا دو سال) یا جزای نقدی محکوم خواهند شد.
بیایید قدر خاک را حداقل به اندازه آب بدانیم.
گزارش از مجید زندی
